Woongebieden

Diverse functies zoals wonen en spelen komen in woongebieden samen. Een prettige leefomgeving staat centraal, waarbij de nadruk ligt op veiligheid en gebruik. De wegen zijn erftoegangswegen.

In woonwijken wordt het nachtelijk beeld vooral bepaald door openbare verlichting van de gemeente. Er is vaak weinig andere verlichting behalve een enkele buitenlamp of tuinverlichting van bewoners. De gemeente vraagt bewoners om bewust met hun eigen verlichting om te gaan (Woningen en Tuinen).

Gemeentelijk beleid Openbare Verlichting

De gemeente kiest in principe voor bescheiden verlichting. Dit past bij de beleidskeuze om Bewust te Verlichten. Altijd houdt zij rekening met de rustige, landelijke omgeving, de verkeersintensiteit, het gevoel van sociale veiligheid, en de wens om energieverbruik en lichtvervuiling te verminderen. Zie ook het visie/beleidshoofdstuk Openbare Verlichting op Maat voor meer informatie over waar en hoeveel verlichting de gemeente plaatst in relatie tot de landelijke adviesrichtlijn ROVL-2011.

De gemeente plaatst niet in iedere woonstraat dezelfde verlichting maar kiest per situatie passende verlichting gebruikmakend van de nieuwe technieken van dat moment. De kosten over de totale levensduur spelen hier natuurlijk een rol bij. 

Voorkeur voor de toekomst:

Foto: Deze dimbare LED verlichting is in 2014/2015 in verschillende woonkernen geplaatst. Het witte licht maakt contrasten en kleuren goed zichtbaar. Terwijl de verlichtingssterkte bewust lager is dan de landelijke adviesrichtlijn. Vanaf 22 uur wordt het licht in stapjes gedimd tot het in de ochtend weer wordt opgeschakeld (P.W. Janssenlaan, Vledderveen).

1. Verlichtingssterkte

De gemeente kiest voor een warmwitte lichtkleur en een passende, bescheiden verlichtingssterkte. Nieuwe verlichting wordt in stapjes gedimd vanaf 22 uur in de avond.  

Foto 1: De verlichtingssterkte is hier hoger dan de landelijke richtlijn. Het wegdek kan nog gerichter worden verlicht waarbij de gevels juist donker blijven. (Koelgoorn, Diever)

Foto 2: De verlichtingssterkte hier is gelijk aan de landelijke richtlijn (Schoolerve, Darp).

2. Gelijkmatigheid

De gemeente streeft naar een voldoende gelijkmatige verlichting. In veel woongebieden is een hoge gelijkmatigheid niet nodig en worden de komende jaren alleen de armaturen vervangen op de bestaande lantaarnpalen. De gelijkmatigheid blijft dan gelijk of wordt iets verbeterd door een armatuur te kiezen dat het licht breder wegstraalt over het wegdek.

Foto 1: Dit wegdek is relatief licht door het gebruikte materiaal en de witte lampen. Het groen verlaagt wel de gelijkmatigheid. Het voetpad is goed mee-verlicht met de hoofdrijbaan (Dorpsstraat, Zorgvlied).

Foto 2: De gelijkmatigheid van het licht op het wegdek is hier laag terwijl de verlichtingssterkte onder de lantaarnpaal hoog is. In het witte licht zijn kleurcontrasten goed te zien. De gevels worden niet aangelicht door de asymetrische vormgeving. Wel zijn ze van grote afstand te zien door het hoge witte vlak waar je zijwaarts op kijkt (Parkweg, Diever).

3. Voetpaden in woonwijken en parken

Voetpaden worden over het algemeen meeverlicht met de rijbaan of het fietspad. De gemeente verlicht separaat gelegen openbare voetpaden alleen als ze woonwijken verbinden of anderszins doorgaande paden zijn. Zorgpunt is dat er vaak geen sociale controle is terwijl de verlichting veiligheid suggereert. 

Foto: Voetpad dat doorsteekje vormt door de wijk wordt verlicht met rondstralers (Vledder, Wierplas/Het Beusje)

Foto: Dit voetpad verbindt de woonwijk met de doorgaande weg en is verlicht met rondstralers (Vledder, De Rikken). 

4. LED of niet?

LED verlichting is door nieuwe (technologische) ontwikkeling landelijk steeds meer in opkomst. Vanaf 2011 heeft de gemeente in woonwijken en op gebiedsontsluitingswegen LED verlichting toegepast. De gemeente beoordeelt bij grootschalige vervanging en bij nieuwe inrichting van een gebied welke nieuwe technieken er in de markt zijn, hoe betrouwbaar ze zijn, hoe geschikt en wat de kosten zijn. De factsheet LED beschrijft de voor- en nadelen van LED verlichting onder andere op het gebied van energieverbruik, lichthinder en kosten. 

5. Rondstraler of vlak armatuur

In woongebieden wordt al tientallen jaren gekozen voor rondstralende armaturen omdat zij een mooi sfeerbeeld geven en licht in alle hoeken stralen. Bijkomend nadeel is dat deze armaturen lichthinder kunnen geven in woon/slaapkamers en dat ze van grote aftstand zichtbaar zijn. De gemeente maakt daarom per locatie een afweging. Wanneer verlichting vanaf het open landschap zichtbaar is, worden er zo min mogelijk nieuwe rondstralers toegepast. De trend is om armaturen te kiezen die het licht goed richten. De vormgeving verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling.

Foto: De lantaarnpaal op de linkerfoto staat op een T-splitsing van woonstraten. Het licht schijnt om die reden onbedoeld de voortuin en voorgevel aan. Het nieuwe LED armatuur op de rechterfoto heeft een asymetrische vormgeving om een gevel direct achter de lamp donker te houden (Parkweg, Diever).

Foto 1: Rondstralers met fel wit licht verlichten het wegdek maar ook de gevels en de groenstrook (Kalterbroeken, Diever).

Foto 2: Deze oude koffervormige armaturen geven veel licht op straat maar lichten ook de omgeving aan. Het witte licht zorgt voor goede zichtbaarheid van kleurcontrasten (Poolweg, Dwingeloo)

Politiekeurmerk Veilig Wonen

Het meest bekend is het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) op woningniveau. Een individuele eigenaar van een bestaande woning kan zijn eigen huis zo goed mogelijk beveiligen tegen woninginbraak met behulp van sloten, buitenverlichting en dergelijke. De verzekeraar biedt vaak een korting op de premie als een woning beveiligd is op het niveau van het Politiekeurmerk.

Er bestaat echter ook een keurmerk voor de gehele Woonomgeving, dus de woning inclusief de rijbaan, stoep, parkeerplaats en achterpad. De gemeente Westerveld heeft besloten bij de vaststelling van het vorige beleidsplan Licht op Duisternis (2010) om woonwijken niet te verlichten conform het Politiekeurmerk. Dit heeft 3 redenen:

• de gemeente zou meer verlichting (verlichtingssterkte) moeten aanbrengen op straat
• er zou niet gedimd mogen worden volgens het huidige dimregime van de gemeente.
• alle achterpaden zouden moeten worden verlicht met conitinue verlichting zonder aanwezigheidsdetectie. De gemeente vindt dit ongewenst omdat verlichting een gevoel van sociale veiligheid kan geven, terwijl dit schijnveiligheid kan zijn bij een gebrek aan sociale controle. Het verlichten van achterpaden kan zorgen voor lichthinder voor omwonenden, lichtvervuiling en extra energieverbruik.

De verlichting van de gemeente in nieuwe of te herstructueren woonwijken is wel gelijk aan de eisen het Politiekeurmerk op deze punten:

• de gemeente verlicht alleen de openbare ruimte, dus voortuinen en voorgevels hoeven niet te worden verlicht
• als er geen openbare verlichting valt op de voordeur, dan plaatst de projectontwikkelaar een individuele buitenlamp bij de voordeur
• sociaal onveilige voet- en fietspaden worden niet verlicht om schijnveiligheid te voorkomen

Foto′s: Dit achterpad in Uffelte met aanliggende sloot wordt verlicht. De verlichting geeft mensen een gevoel van overzicht en sociale veiligheid. Het is hier vrij open waardoor er kans is op sociale controle. In veel achterpaden is echter een meer gesloten situatie zonder zicht van buitenaf. 

Afspraken tussen gemeente, woningcorporatie en projectontwikkelaar

De gemeente maakt afspraken met woningcorporaties en bouwende partijen over veiligheid in de woonomgeving. Het politiekeurmerk én het beleid van Bewust Verlichten van de gemeente zijn hier leidend in. Ook de huidige en verwachte criminaliteit wordt meegenomen per locatie.

Voorbeeld van een gespreksonderwerp is het verlichten van de achterpaden. Het beste zou zijn deze bij het ontwerp van de woonwijk te voorkomen, zoals het Handboek Politiekeurmerk zelf ook aangeeft. Als er toch een achterpad wordt aangelegd, beschouwt de woningcorporatie verlichting vaak als vanzelfsprekend of als service. Bekeken zal worden of dit overal nodig en gewenst is door de bewoners zelf.