Armaturen en duurzaamheid

In het armatuur wordt de lichtbron geplaatst. Het armatuur moet daarom water- en stofdicht zijn en slagvast zijn. Belangrijk zijn de spiegels die het licht met een bepaalde verspreiding op straat richten. Armaturen gaan zo’n 20 jaar mee en moeten regelmatig schoongemaakt worden.

Vormgeving armaturen - beeldkwaliteit overdag

Bij daglicht is de vormgeving medebepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Om die reden kiest de gemeente in sommige gebieden speciale lantaarnpalen en armaturen. Bekend zijn de lantaarnpalen en armaturen met antieke uitstraling in het centrumgebied van Dwingeloo en vanaf 2016 ook in de kernen van Diever en Vledder en Wilhelminaoord Westerveld kiest in zijn algemeenheid voor ′sober en doelmatig′. Vormgeving van armaturen is daarom zo onopvallend mogelijk. 

Foto′s: armaturen in het centrum van respectievelijk Vledder en Dwingeloo

Beeldkwaliteit in de avond en nacht

In de avond en nacht valt niet zozeer het uiterlijk van de mast en het armatuur op. Wel valt het licht op dat eruit straalt. Welke kleur heeft het, hoe fel is het en welke kant straalt het op? De vorm van het armatuur is vaak niet te zien door de felheid van het licht. In het armatuur richten de spiegels het licht de gewenste kant op. De keuze van het armatuur bepaalt hoeveel lichthinder en lichtvervuiling er optreedt. 

Welk armatuur staat waar?

De gemeente kiest voor ′eenduidig waar mogelijk, afwijken waar nodig′. De gemeente kiest zoveel mogelijk uniforme armaturen op dezelfde typen weg. Dit is makkelijk voor het onderhoud, herkenbaar voor de weggebruiker (met name overdag) en verlaagt de kosten. De stand van de spiegels varieert wel want dat hangt af van hoe ver de masten uit elkaar staan, hoe breed de weg is, en in hoeverre de stoep of het fietspad ′achter’ de lantaarnpaal meeverlicht moeten worden. 

Afwijkingen zijn mogelijk om verkeerskundige redenen of om redenen van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit zowel overdag als in de avond en de nacht. 

Onderstaande foto′s tonen diverse armaturen die in 2015 veel op straat te zien zijn. Daarbij gaat het om de vormgeving en dus het type armatuur (en niet om de fabrikant van specifiek dit getoonde armatuur). 

Foto: Deze oude koffervormige armaturen geven veel licht op straat maar lichten ook de omgeving aan. Het witte licht zorgt voor goede zichtbaarheid van kleurcontrasten (Poolweg, Dwingeloo)

Foto′s rondstralers (voorbeelden uit de regio). In woonwijken en op pleinen worden vaak rondstralers gebruikt zodat er een deel van de omgeving verlicht wordt tezamen met het wegdek. Nadeel is dat rondstralers lichthinder kunnen geven in de woonkamers of slaapkamers. Ook is vanaf het donkere buitengebied rondstralende verlichting van grote afstand zichtbaar. De foto links toont de bekende rondstraler (ook wel ′paaltopjes′ genoemd), midden en rechts zijn moderne ontwerpen te zien.

Techniek: Conventioneel versus LED

In 2015 is nog ongeveer tweederde van de verlichting ′conventioneel′ op straat. Daarmee wordt vrijwel alle verlichting bedoeld behalve LED. De lamp in deze armaturen wordt verschillende keren vervangen tijdens de levensduur van het armatuur en ook het voorschakelapparaat gaat geen 20 jaar mee.

Bij LED verlichting werkt het anders. Armatuur en LED lichtbron vormt vaak één geheel. Het verwachte aantal branduren van de LED is dusdanig hoog, dat er tijdens de levensduur van het armatuur geen lamp vervangen hoeft te worden. Dit zorgt voor lagere onderhoudskosten, hoewel schoonmaak nodig blijft en ook de driver op dit moment een kortere levensduur heeft dan de LED zelf.

Foto′s: In woonwijken (erftoegangswegen) worden veel rondstralers gebruikt (links). In andere woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen en in het buitengebied worden meestal ′kofferarmaturen′ gebruikt (midden). In de periode rond 2015 is er een voorkeur voor vlakke LED armaturen (rechts) die dimbaar en energiezuinig zijn en zo min mogelijk de omgeving aanstralen. 

Onderhoud en vervanging

De gemeente houdt haar circa 4700 armaturen zo goed mogelijk bij. Vanaf 2011 is de openbare verlichting vervangen onder andere in Vledderveen, Zorgvlied, Darp, een gedeelte van Dwingeloo en Nijensleek. In 2016 wordt verlichting in Diever en Vledder vervangen en langs veel doorgaande wegen: Wittelterweg, Busselte, Ruiterweg, Wapserveenseweg. In de dorpen Havelte-Uffelte-Wapserveen zijn in 2008 alle armaturen en lampen vervangen van SOX naar longlife lampen (geen LED). 

Het vervangen van lampen gebeurt nu nog in een groepsremplace, dat wil zeggen dat alle lampen tegelijk worden vervangen in een bepaald gebied. Hierdoor zijn de kosten van vervanging van te voren bekend.

Duurzaam materiaalgebruik

De gemeente Westerveld vindt materiaalgebruik een belangrijk aandachtspunt. Bij het beoordelen van de duurzaamheid van armaturen én lantaarnpalen wordt naar de gehele cyclus gekeken van winning, productie, gebruik, verwijderen en hergebruik van materialen. 

Afspraken worden gemaakt met de leveranciers over duurzaamheid. Hierbij worden ook erkende inzamelaars en verwerkers betrokken zodat defecte of afgeschreven lampen milieuvriendelijk worden verwerkt.

De gemeente denkt vooraf na over welke milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en schoonmaak mogelijk is.

Foto: schoonmaak of vervanging van een armatuur (voorbeeld uit een andere gemeente)