Hoofdstuk 1 Licht in openbare ruimte

Lichtbronnen hebben invloed op kwaliteit leefomgeving

Gemeente Westerveld streeft naar een hoge kwaliteit van de leefomgeving. Verlichting maakt daar onderdeel van uit. Behalve het belang van verlichting, zijn er tegelijkertijd ook andere belangen in het geding. In dit beleidsplan wordt hierin gemotiveerde keuzes gemaakt.

Westerveld is een groene, van oorsprong agrarische gemeente. Naast de bebouwing van dorpen en een beperkt aantal industrieterreinen, bestaat de gemeente vooral uit agrarische gronden en natuurgebieden. De kwaliteit van deze natuurgebieden is zodanig dat een drietal gebieden is aangewezen als Natura-2000 gebied: op europese schaal bekeken van belang voor flora en fauna. Om die reden afficheert de gemeente Westerveld zich dan ook als ′het nationale park′ van Drenthe. Een belangrijk kenmerk hierbij is dat het donker wordt als de zon onder gaat.

Maar behalve agrarische en natuurfuncties zijn er ook andere belangen. De inwoners van de gemeente Westerveld hebben behoefte aan functies zoals verkeer, wonen, economie, sport en recreatie. Activiteiten vinden niet alleen plaats bij daglicht maar ook in de avonduren en nacht. Als de zon onder gaat, blijft er vraag naar verlichting zoals:

• verlichting van winkels en bedrijven: reclameverlichting, gevelverlichting, terreinverlichting
• verlichting in het landelijk gebied: open verlichte stallen, verlichting bij paardenbakken inclusief maneges, terreinverlichting agrarische bedrijven
• verlichting van sportterreinen: sportveldverlichting, verlichting parkeerterreinen
• recreatieve verlichting: bungalowparken, campings, horecagelegenheden
• verlichting bij woningen: voordeurverlichting, tuinverlichting

De variëteit aan vormen, kleuren en toepassingen neemt toe, onder andere door LED verlichting. In de afgelopen decennia groeide in Nederland de totale lichtuitstoot met gemiddeld 4% per jaar [Platform Lichthinder]. Dit is afgevlakt door de economische recessie vanaf 2008 en de ontwikkeling van beter gerichte armaturen. Het aantal lichtpunten blijft echter hoog.

Dit beleidsplan zoekt steeds weer een balans in het spanningsveld tussen enerzijds de natuurlijke duisternis in de gemeente Westerveld en anderzijds de activiteiten die we met ons allen van belang vinden waar verlichting bij gewenst is.  

Licht is positief en negatief

Lichtbronnen in de buitenruimte stellen ons, zoals gezegd, in staat om in de avond en de nacht diverse activiteiten uit te voeren. De openbare verlichting van de gemeente levert daar een grote bijdrage aan in het kader van verkeersveiligheid, sociale veiligheid en een positieve sfeer en beleving op straat. 

Steeds vaker vinden mensen een overdaad aan kunstlicht echter storend in hun directe omgeving of in het landschap:

• het kost energie
• het vermindert het aantal zichtbare sterren
• kunstlicht kan flora en fauna èn de nachtrust van mensen verstoren
• soms overstralen andere lichtbronnen de openbare verlichting en zijn ze storend voor de weggebruiker
• in extreme gevallen kunnen ze zelfs verblinding veroorzaken

De gemeente Westerveld ziet het als haar taak om de kwaliteit van de openbare ruimte te bewaken en waar mogelijk te versterken. Daarom besteedt zij niet alleen aandacht aan openbare verlichting maar ook aan de overige lichtbronnen in de openbare ruimte. Westerveld vraagt de eigenaren/beheerders van deze lichtbronnen om spaarzaam, functioneel en duurzaam te verlichten met als doel:

• het landelijke en groene karakter van de gemeente te behouden en versterken
• in de avond hoort duisternis met zichtbaarheid van sterren daar bij
• de kwaliteit van de openbare ruimte te verhogen
• lichthinder voor mens en dier tegen te gaan
• onnodig energieverbruik te voorkomen uit oogpunt van duurzaamheid en maatschappelijke kosten

Enkele belangrijke begrippen

Bij het beoordelen van de kwaliteit van de openbare verlichting, worden onderstaande termen in onderlinge samenhang gebruikt. U kunt de woorden aanklikken en wordt naar andere factsheets doorgelinkt waarin dit onderwerp wordt besproken. 

Verlichtingssterkte (hoeveelheid licht die valt op een vierkante meter wegdek)

Gelijkmatigheid (spreiding van het licht = de verhouding tussen de laagste en de gemiddelde verlichtingssterkte op het wegdek)

Richtlijn Openbare Verlichting (ROVL-2011)

Lichtkleuren (openbare verlichting is in diverse kleuren en in diverse tinten wit verkrijgbaar)

Soorten verlichting van de gemeente

De gemeente is eigenaar en beheerder van circa 4700 lantaarnpalen langs wegen, in wijken, op pleinen en op parkeerplaatsen. Daarnaast beheert de gemeente de verlichting rond de openbare gebouwen zoals onder andere de sporthallen en het gemeentehuis, maar ook verlichte plattegronden, bushokjes en enkele andere lichtbronnen. Zie het foto-overzicht: 

Foto 1: De foto toont een bushokje langs de provinciale weg door Wapse. Het bushokje langs de provinciale weg in Wilhelminaoord komt onder gemeentelijk beheer. Er wordt een lantaarnpaal bij geplaatst waar naar keuze de lichtknop kan worden ingedrukt. Na 15 minuten schakelt de verlichting automatisch uit.

Ter info: gemeentelijke bushokjes worden door een commerciële partij geëxploiteerd met ruimte voor verlichte reclames. De gemeente maakt met de exploitant afspraken over energiezuinige lampen en het uitschakelen van de reclameverlichting in de late avond en de nacht. 

Foto 2: Plattegrondkasten worden energiezuinig verlicht. Soms kan de verlichting minder fel, zeker in een donkere omgeving kunnen ze verblindend of storend zijn. Een systeem met aanwezigheidsdetectie zou ideaal zijn. (foto vanuit andere gemeente)

Foto: Gemeentehuis en parkeerplaats in Diever